Czym jest produkcja Just-In-Time?

Just-in-time (JIT), z ang. „dokładnie na czas”, to koncepcja w strategii produkcji i dostaw, oparta na synchronizacji uzupełnień zapasów z zapotrzebowaniem w systemie. Dzięki niej, materiały docierają dokładnie wtedy, kiedy są wymagane: nie wcześniej i nie później – dokładnie na czas, gdy potrzebne są na linii.

Założenia JIT są przeciwne podejściu stosowanemu w produkcji tradycyjnej, gdzie popyt szacowany jest z grubsza jeszcze zanim klienci złożą zamówienia, a produkcja odbywa się w trybie ciągłym, lub partiami. W rezultacie, zarówno surowce, jak i gotowe produkty są gromadzone na okazję, kiedy staną się potrzebne. Dla firmy oznacza to wyższe koszty magazynowania, większe ryzyko i mniejszą elastyczność.

Dlaczego warto zainteresować się koncepcją JIT?

Wdrożenie myśli just-in-time do procesu produkcji i kontroli zapasów przynieść może następujące korzyści:

• zmniejszenie kosztów i odpadów materiałowych przez redukcję wydatków na magazynowanie i eliminację nadprodukcji;
• poprawę przepływu pracy i wydajności produkcji dzięki przejęciu pełnej kontroli nad procesem, a przez to, zwinniejsze reagowanie na zmieniające się potrzeby klientów. Ponadto, ponieważ składane są tylko nieduże zamówienia, całość procesu wymaga niższych nakładów inwestycyjnych, sprzyjając płynności finansowej i minimalizując ryzyko. Dzięki lepszej organizacji procesu i redukcji przestojów możliwe jest więc zmaksymalizowanie zwrotu z inwestycji.

Czy JIT różni się od szczupłego zarządzania?

Firma Toyota – odpowiedzialna za stworzenie TPS, czyli zarządzania szczupłego (ang. Lean management) – nie była osamotniona w korzystaniu z JIT. To ona jednak rozsławiła tę koncepcję, wielokrotnie zwiększając swoją wydajność produkcyjną w wyniku - między innymi - wdrożenia zasad just-in-time. Zastosowanie JIT w fabrykach tego giganta przemysłu samochodowego podsumować można następującymi słowami Taiichi Ōno, jednego z inżynierów (a później dyrektora) firmy:

Produkować tylko to, na co jest zapotrzebowanie; na czas i w wymaganej ilości. Taiichi Ōno

Jednakowoż, produkcja just-in-time to nie to samo, co szczupłe zarządzanie. JIT może być - i często jest - elementem zarządzania szczupłego, które samo w sobie jest pojęciem szerszym. Just-in-time koncentruje się na dostosowaniu uzupełniania materiałów do bieżących potrzeb produkcyjnych, a tym samym na wydajności samego procesu. Szczupłe zarządzanie wykorzystuje wielorakie metody ograniczania różnych typów strat, a jego głównym celem jest identyfikacja określonej przez klienta wartości w procesie i jak najlepsze przełożenie jej – i niczego więcej – na produkt. Tak więc, o ile zarządzanie szczupłe również ma na celu poprawę wydajności, to zajmuje się tym z perspektywy zdobycia jak największego zadowolenia klientów.

Za sprawą tej różnicy, szczupłe zarządzanie jest w stanie objąć działania firmy w większym zakresie, włączając obsługę klienta, sprzedaż, marketing, finanse, rozwój, kadry itp, podczas gdy JIT ma zastosowanie tylko w procesach relacji składanie zamówień – proces produkcyjny.

Oczywiście, można pokusić się o przełożenie myśli just-in-time na dowolny proces, w którym jeden etap pracy oczekuje na drugi. Jednak, ściśle rzecz biorąc, JIT należy do domeny organizacji łańcucha logistycznego. Mimo to, przyglądając się krajobrazowi zarządzania procesami wg Agile/Lean, często spotykamy się z naciskiem na elastyczność, otwartość na zmieniające się wymagania klientów i szybkie na nie reagowanie. Naturalnie więc, logika stojąca za produkcją just-in-time pojawia się zwykle jako element uzupełniający kontekst. Zrozumienie różnych filozofii i metod doskonalenia przepływu pracy pozwoli ci wykorzystać te elementy, które sprawdzą się w zarządzaniu twoim unikalnym procesem.

Co pomoże przy wprowadzaniu just-in-time do procesu?

Pomimo, że just-in-time jest raczej ogólną koncepcją niż przewodnikiem krok po kroku, to są pewne działania, których podjęcie pomoże w jej realizacji:

• Zanim zainwestujesz czas w zmiany procesu, upewnij się, że mają one poparcie managera całej linii produkcyjnej – inwestycja zaowocuje jedynie wtedy, gdy wdrożone modyfikacje będą utrzymane długofalowo;
• Szczegółowo zaplanuj proces zamawiania części i proces produkcji. Aby okazało się ono skuteczne, dobrze wprowadzić system wizualny, np. tablicę Kanban. Wdrożenie JIT będzie bowiem łatwiejsze z asystą systemu monitorującego zamówienia, zapasy i produkcję;

• Wprowadź standaryzację działań pracowników i zachowaj dyscyplinę odpowiednią dla utrzymania równomiernego przepływu pracy w każdej iteracji procesu;
• Uzgodnij i stale doskonal elastyczne warunki dostaw części.

Czy zorganizowanie procesu w myśl just-in-time będzie trudne?

JIT w żadnym wypadku nie jest łatwym do osiągnięcia i utrzymania modelem zarządzania, jednak argumentowalibyśmy, że jest to wysiłek wart podjęcia. Wizualne zarządzanie zapasami części, przepływem zamówień i produkcji to bardzo skuteczny sposób na lepszą kontrolę procesu oraz wszelkich nagłych zmian czy nieefektywności.

Typową trudnością we wdrożeniu JIT jest zgranie potrzeb linii produkcyjnej z dostawcami – to właśnie ich zachowanie i terminowość będą wpływać na to czy system się przyjmie, czy nie. Konieczne jest zatem jak najbardziej ścisłe porozumienie z dostawcami. Innym możliwy problem stanowić mogą błędne zamówienia. Jeśli bowiem zamówienia zawierają niepoprawne dane, to - z uwagi na krótki czas realizacji - błędy bardzo szybko trafią do produkcji, a ich naprawienie, czy też korekta zamówienia, mogą być niemożliwe. Wreszcie, w sytuacji przerwy w łańcuchu dostaw lub innego nieprzewidzianego problemu z dostawcami, do dyspozycji pozostanie ci niewiele nadprogramowych materiałów. Jak dowiódł globalny niedobór półprzewodników w 2021 roku, jest to ryzyko warte rozważenia.

Niemniej jednak, jak zilustrowały to przykłady zastosowania koncepcji produkcji just-in-time w Toyocie, Fordzie i Dellu, podjęcie wyzwania może się opłacić.

Kluczowe korzyści z włączenia JIT do procesu produkcyjnego to:

• minimalizacja strat,
• skrócenie czasu cyklu, a więc szybsza dostawa produktu klientom,
• wyższa wydajność przepływu.